Veranderen met submodaliteiten

Proef jij altijd wat je eet?

Wat zijn modaliteiten?

Mensen leven in een ‘doorlopende voorstelling’ van ervaringen. Ze gaan de hele dag door van de ene ervaring naar de andere ervaring. Bijvoorbeeld de ervaring van ‘met een duffe kop wakker’ worden na een korte nacht. Om vervolgens een ‘heerlijke, warme douche’ te nemen die je lekker opfrist. Daarna kom je er in de keuken achter dat je 'vergeten bent brood te kopen’ waardoor je geen ontbijt hebt. Een paar tellen later ‘ruik je de heerlijke geur’ van je favoriete koffie. Je neemt een slokje en geniet. Mmmmm, lekker. 

Iedere ervaring nemen we - bewust dan wel onbewust - waar met onze zintuigen. Herinner je het NLP Communicatiemodel en de filters nog?

Ieder mens heeft vijf zintuigen om ervaringen waar te nemen. We kunnen met deze zintuigen: zien, horen, voelen, ruiken en proeven. Binnen de NLP worden dit ook wel modaliteiten genoemd.

De 5 zintuigen en modaliteiten.

Wat zijn submodaliteiten?

Deze modaliteiten kun je verder opsplitsen in kleinere onderdelen en die worden dan de submodaliteiten genoemd. Het zijn de kleinste bouwsteentjes van onze gedachten, ervaringen en herinneringen.

Denk maar eens aan een smartphone. De eerste mobiele telefoons hadden een scherm ter grootte van een postzegel en vaak een nogal blikkerig geluid. De kwaliteit van het beeld is steeds beter geworden doordat het vloeiender is, een grotere pixeldichtheid heeft en een groter scherm. Ook het geluid is met sprongen vooruit gegaan en vaak al met twee stereo spiekers die prima klinken voor zo’n klein apparaat.

Je leven verrijken!

Naarmate je jezelf meer traint in het herkennen en gebruiken van submodaliteiten wordt de kwaliteit van je leven vergroot. Je kunt meer genieten van details bijvoorbeeld omdat je meer klanken en instrumenten kunt onderscheiden bij je favoriete muziek. Of je gaat - al dan niet geïnspireerd door Ilja Gort - een cursus wijnproeven volgen. Waardoor je meer gaat genieten van de verschillende wijnsoorten en je ook steeds beter weet welke wijn bij welk gerecht past.

In communicatie is er vaak een discrepantie tussen de woorden die worden gebruikt en de non-verbale communicatie. Je kunt leren steeds scherper waar te nemen wat de klank van iemands stem vertelt. Wat de – soms verborgen - boodschap is van de lichaamshouding. Zo word je steeds effectiever als luisteraar en gesprekspartner. Je gaat meer tussen de regels door luisteren en weet op de juiste momenten de goede vragen te stellen. Zeer waardevol voor ieder mens, als partner, ouder, collega, leidinggevende, onderwijzer, coach of therapeut.

Wil je leren veranderen?

Bij iedere verandering die we als mens doormaken, veranderen ook onze submodaliteiten.

Alle herinneringen die we hebben zijn opgeslagen in ons geheugen en/of ons lichaam. Daar komen de hele dag door nieuwe ervaringen bij. Allemaal beelden, geluiden, gevoelens, geur en smaak die op verschillende locaties in onze hersenen en ons lichaam worden opgeslagen.

Nieuwe ervaringen kunnen van invloed zijn op oude ervaringen waardoor deze kunnen veranderen. Door het doen van oefeningen is het ook mogelijk om bewust de samenstelling van de submodaliteiten te veranderen. Waardoor je een herinnering uit het verleden anders gaat ervaren. Waardoor bijvoorbeeld het gevoel bij die ervaring verandert en je een ‘oude’ emotie kunt loslaten. Je krijgt toegang tot nieuw en vaak effectiever gedrag. Uiteindelijk wordt het daardoor ook makkelijker om problemen op te lossen of jouw doelen te bereiken.

Visuele modaliteiten

Voorbeelden van zien: bewegend of stilstaand beeld, groot of klein beeld, kijken door je eigen ogen of jezelf zien in het beeld, helder of vaag, kleur of zwart-wit, met een kader zoals bij een schilderij of panoramisch, ver weg of dichtbij, twee of driedimensionaal, voorgrond of achtergrond en zo zijn er nog veel meer onderscheidingen te maken in het beeld.

Heb je ergens wel eens als een berg tegenop gezien? Waarschijnlijk stond deze 'denkbeeldige' berg vlak voor je. Want als die berg 30 meter van je af staat, maatje postzegel heeft en ook nog eens heel vaag is dan zal je er ook geen last van hebben. We zeggen niet voor niets regelmatig bij problemen: "weet je wat jij moet doen? Je moet eens wat afstand nemen. Dan ga je de dingen anders zien".

Auditieve modaliteiten

Voorbeelden van horen: hard of zacht geluid, locatie van het geluid, afstand van jezelf tot het geluid, een helder of een dof geluid, één geluid of meerdere geluiden, de snelheid van het geluid of misschien is er wel stilte, de toonhoogte, ritme, interne of externe bron, de stem van jezelf of misschien wel van één van je ouders die tegen je praat, continu of onderbroken, mono of stereo en ook hier zijn nog veel meer onderscheidingen te maken in het geluid.

Veel mensen hebben last van een zogenaamde 'interne criticus'. Herken jij die interne dialoog weleens die je vertelt wat je allemaal fout en slecht doet. Boeiend is dat dit soort stemmetjes vaak dezelfde locatie, intensiteit en klank hebben. Meestal is het niet een vrolijke stem die licht en luchtig klinkt, toch? Overigens wel een leuk experiment om je meest kritische stem te vervormen. Zet 'm op een reggae beat of maak er een rap van. Verander het tempo en de toonhoogte je zal merken dat de impact van dezelfde woorden ter plekke verandert. 

Experiment met beeld en geluid.

Je kent nu een aantal submodaliteiten van het zien en het horen. Ga nu eens naar onderstaande fragmenten kijken en merk op wat filmmakers doen door te spelen met beeld en geluid. Wanneer roepen ze juist spanning bij je op of word je juist vrolijk door de beelden en de geluiden die worden gebruikt.

Een goede film regisseur is erop uit om bij elke scène een bepaalde stemming bij je op te roepen. Dus beeld en geluid hebben een grote impact op jouw ervaring. Veel reclames zijn erop gericht om je een positief gevoel te geven zodat je tot aankoop overgaat. Sta je daar wel eens bij stil? Want voor je het weet word je zodanig beïnvloed dat je iets koopt terwijl je dat helemaal niet van plan was. Ik weet niet hoe het met jou is maar ik associeer bijvoorbeeld Kerst niet met cola. Jij?

Laat jij je door de reclame beïnvloeden?

In welke horror film gebruiken ze continu reggae muziek?

Wat voor effect zouden de geluiden van the Shining op deze film hebben?

Wie heeft de regie? 

Jij of de buitenwereld? Is het oké dat je beïnvloed wordt? Brengt het je de stemming en resultaten waar je op uit bent? Of overkomt het je soms en heb je er dan echt last van. Want dan helpt bewustwording en kun je zelf de regie herpakken. Door de submodaliteiten te leren herkennen en daar bewust verandering in aan te brengen. 

Kinesthetische modaliteiten.

Bij voelen wordt een onderscheid gemaakt tussen:

• Tactiel: aanraking, de gewaarwording van de huid
• Proprioceptief: gewaarwording van de spieren, lichaamshouding, ademhaling etc.
• Emoties of geëvalueerde sensaties: het zijn gevoelens over andere gewaarwordingen en representaties. Ze worden meestal gevoeld in het gebied tussen de genitaliën en de keel. Deze gevoelens zijn afgeleid van andere gewaarwordingen die we zien, horen of voelen. Je wordt bijvoorbeeld bang omdat je een grote enge spin ziet of omdat je onverwachts een krijsend geluid hoort terwijl je rustig lag te slapen.

Kinesthetische voorbeelden (voelen): waar voel je iets, is het een warm of koud gevoel, is het gespannen of een los gevoel, beweegt het of staat het stil, is het een continu gevoel of met tussen pauzes, uitbreidend of samentrekkend, de intensiteit van het gevoel, één gevoel of meerdere gevoelens en ook hier zijn weer veel meer onderscheidingen te maken. Boeiend is bijvoorbeeld gevoel en vorm. Een blok aan je been of het ligt als een steen op je maag. Metaforen die iets zeggen over hoe iemand iets ervaart. Hier ligt een link met psychosomatische klanten. Daar is ook iets aan te doen door te ‘spelen’ met submodaliteiten.

Olfactoire modaliteiten

Voorbeelden van olfactoir (ruiken): is de geur sterk of minder sterk, een frisse of een penetrante geur, dichtbij of ver weg, zwaar of licht, droog of vochtig, vers of bedorven. Wetenschappers zeggen dat mensen 10 biljoen verschillende geuren kunnen onderscheiden. Denk alleen maar aan alle geuren van voeding, bloemen, wijnen, vruchten etc. Of wat dacht je van een ziekenhuis lucht of de geur van die lekkere soep van Oma. Ook parfum kent een ontelbare hoeveelheid aan variaties. Verder kennen we de aroma therapie en zijn er heel veel boeken over geuren geschreven. Tot en met een geurenatlas aan toe.

Gustatoire modaliteiten.

Voorbeelden van gustatoir (proeven): sterke of zachte smaak, pittig of flauw, zoet/zuur/zout/bitter, fris of brandend op de tong, vers of bedorven, waterig of romig, locatie in de mond, een of meerdere smaken etc.

Op iedere tong zitten zo’n 9.000 smaakpapillen. Zo’n papil bestaat weer uit honderden cellen die smaak signalen doorgeven aan je hersenen. Een goede kok traint zichzelf continu om steeds meer in detail smaakverschillen te onderscheiden. Om nieuwe gerechten te maken is het ook een kunst om verschillende smaken te combineren.

Ook hier smaak komen we weer veel beeldspraak tegen. Zoals bijvoorbeeld ergens een vieze smaak van in je mond krijgen. Behalve letterlijk wordt deze zin ook vaak figuurlijk gebruikt. En ook dat roept weer een bepaalde ervaring bij jezelf of een ander op.

Jij bent de regisseur.

Wil je de regisseur zijn over jouw leven? Want als je aan de kant van de oorzaak staat dan ben je de regisseur en de hoofdrolspeler in jouw leven. Dan is het enorm belangrijk dat je bewust bent van wat zich in jou ‘movie mind’ afspeelt. In het NLP Communicatiemodel noemen we dat de interne voorstelling die ook wel jouw referentiekader wordt genoemd. In wisselwerking met je stemming en je fysiologie bepaalt dat je gedrag in het hier en nu. Vaak is dat een onbewust proces waardoor je ook geen invloed hebt op jouw gedrag en de resultaten die daar weer het gevolg van zijn.

Wil je iets veranderen dan ligt daar de sleutel tot succes. Zo zijn er duizenden oefeningen om bijvoorbeeld: je stemming te sturen, vervelende herinneringen te veranderen, trauma te verwerken, angsten te overwinnen, meer inzicht te krijgen in gedrag, strategieën te ontwikkelen waardoor je makkelijker doelen bereikt, effectiever te communiceren, conflicten op te lossen, wijzer te worden, meer verbinding te ervaren, het immuunsysteem te versterken etc.

Veel succes met veranderen!