Mythes over leren

Hoe leer jij effectief?

Over leren zijn heel veel theorieën en de vraag is natuurlijk of ze in de praktijk voor je werken. Zoals de Engelsen zeggen:

"the proof of the pudding is in the eating".

Zelf ben ik geen expert zoals een onderwijskundige of een wetenschapper in dit vakgebied dat is. En ik ben wel - net als jij - iemand met veel leer ervaring. Ik vind het leuk om nieuwe input te krijgen én tegelijkertijd alert en opbouwend kritisch te blijven.

Hoe werkt dit voor mij? Wat kan ik ermee? Wat is het resultaat? Zodat ik het leren voor mezelf zo leuk en effectief mogelijk maak. Laten we eens wat 'mythes' onder de loep nemen.

De 'mythe' van de leerstijlen.

Vaak worden de leerstijlen van David Kolb genoemd: doener, dromer, denken en beslisser. En de daaraan verbonden representatiesystemen: visueel, auditief, kinesthetisch en auditief digitaal (denken).

In de praktijk blijkt dat mensen een voorkeur hebben voor één van deze stijlen. Heb je een voorkeur voor concreet of abstract? Actief of reflectief?

• Een doener wil gelijk aan de slag door te experimenteren en leert door vallen en opstaan. Springt vaak enthousiast in het diepe en gaat recht op het doel af.
• Een dromer wil graag eerst de situatie vanuit verschillende kanten bekijken. Verzamelt informatie en put uit verschillende ervaringen.
• Een denker wil feiten analyseren en wil dingen begrijpen. Gericht op feiten en het verzamelen van meer informatie.
• Een beslisser wil weten hoe je iets in de praktijk kunt toepassen. Efficiënt en experimenteren. Oplossingsgericht en vaak een snelle beslisser.

Terecht wordt erop gewezen dat als je aansluit bij een voorkeursstijl dit niet betekent dat iemand effectiever leert. In het kader van aansluiten ( zie de module over Rapport) kan het wel handig zijn om hier te beginnen. En dan te 'schakelen' naar een andere leerstijl. In zijn algemeenheid is het zo dat leerproces effectiever wordt als je alle leerstijlen doorloopt.

Stel dat iemand wil leren spellen en een voorkeur heeft voor auditief leren (luisteren). In vakjargon wordt dit ook wel fonologisch genoemd. En uit de praktijk blijkt dat een visuele strategie veel effectiever is om woorden in je geheugen op te slaan. Zodat je later weet hoe je woorden moet spellen. Dan is het louter en alleen afstemmen op iemands voorkeur niet effectief. Via auditief ga je dan naar visueel. Veel kinderboeken bieden plaatjes bij de woorden en dat ondersteunt het leerproces.

Visuele, auditieve en kinesthetische informatie wordt in verschillende delen van ons brein verwerkt. Deze delen staan allemaal met elkaar in verbinding en worden continu met elkaar uitgewisseld. In de praktijk is er veel bewijs dat mensen het meest effectief leren als zoveel mogelijk leerstijlen worden gebruikt.

Een mooie manier om namen te onthouden is bijvoorbeeld: de tijd nemen en goed kijken naar het gezicht, tegelijk intern de naam 3x tegen jezelf zeggen en de naam (al dan niet denkbeeldig) op te schrijven. Zo gebruik je drie representatiesystemen tegelijk en als je dit met aandacht doet dan vergroot je de kans om een naam te onthouden. Bij het onderwerp 'strategieën' komen meer voorbeelden aan bod.

De 'mythe' van de linker- en de rechter hersenhelft.

Lang werd het volgende onderscheid gemaakt tussen de linker- en de rechter hersenhelft:

De linker helft bevat onder andere het analyseren, de logica, het denken en taal. Het verwerkt informatie opeenvolgend. Het is gericht op orde en structuur. Bij dominantie van deze helft zijn mensen vaak goed in het maken en uitvoeren van planningen.

De rechter helft is meer symbolisch en bevat intuïtie, gevoelens en ervaringen. Het is de bron van creativiteit. Bij dominantie van de rechter hersenhelft zien mensen sneller het grote plaatje, leggen ze dwars verbanden en werken ze vaak intuïtief. Wat andere mensen dan weer chaotisch kunnen vinden.

Uit recent onderzoek weten we inmiddels dat dit onderscheid te kort door de bocht is. Bij taal is wel degelijk ook de rechter hersenhelft van belang. En bij muziek wordt melodie meer in de rechter hersenhelft en ritme in de linker hersenhelft verwerkt. Een goede 'samenwerking' tussen de beide hersen helften is heel belangrijk.

De 'brug' tussen tussen links en rechts wordt gevormd door het 'corpus callosum'. Het zorgt ervoor dat informatie tussen beide hersenhelften wordt uitgewisseld. Muziek maken, ontspanning en kruislingse bewegingen zorgen ervoor dat deze uitwisseling wordt gestimuleerd. Bij stress wordt de informatie uitwisseling juist beperkt.

De (mythe van de )leerpiramide.

In de leerpiramide komen verschillende leerstijlen terug. Waarbij wordt gesuggereerd dat actief leren meer effect heeft dan passief leren. Die conclusie heb ik zelf niet getrokken. Mijn ervaring is dat de verschillende vormen elkaar aanvullen en versterken.

Op internet kom ik veel experts tegen die het model een mythe noemen. De percentages neem ik zelf met een 'korreltje zout'. Het model is voor mij een praktisch hulpmiddel om variatie in leren aan te brengen. Zintuiglijke scherpzinnigheid is nodig om waar te nemen wat het effect van een specifieke vorm van leren is. Zo is het mogelijk om maatwerk te bieden op basis van het leerdoel en de huidige situatie van een cursist.

Blijf jij experimenteren?

In 'one size fits all' geloof ik niet. Wel in reflecteren op de ervaring in het hier en nu en bijsturen waar dat nodig is.

Natuurlijk is het onmogelijk om iets aan anderen te leren als ik zelf niet eerst door het leerproces ben gegaan. Uit recent onderzoek blijkt dat het waardevol is om wat je hebt geleerd aan anderen uit te leggen. Je haalt de kennis weer op uit je geheugen en kunt het koppelen aan je eigen ervaringen. Een ander kan door het stellen van vragen of het aanvullen de leerervaring verdiepen.

Sta open en experimenteer met verschillende leervormen. Uiteindelijk gaat het - ook volgens de onderwijskundige John Hattie - om de impact die het leren heeft. Hoe bereik je jouw doel? John Hattie gelooft in het belang om leerlingen te ondersteunen hun eigen leraar te worden. Onderzoek dus hoe jij het beste met plezier tot gewenste resultaten komt.

Tot slot nog een filmpje van 60 seconden speciaal voor mensen die willen groeien: