Ongeluk - nare herinnering verwerken

De invloed van herinneringen.

Herinneringen hebben een grote invloed op ons dagelijks leven. In de blog ‘Herinneringen en gedrag’ kun je daar meer over lezen. Zo schets ik de ontwikkeling vanuit de wetenschap over hoe herinneringen worden opgebouwd én hoe ze kunnen veranderen. In een fascinerend filmpje zie je o.a. hoe het tijdens een experiment lukt om bij 70% van de deelnemers ‘valse’ herinneringen in iemands geheugen te prenten. In het experiment wordt een negatieve herinnering ingeprent. 

Het boeiende is dat je ook positieve herinneringen kunt creëren en inprenten waardoor iemand bijvoorbeeld alsnog een positieve hechtingservaring kan hebben. Wat weer kan helpen bij het het helen van oude pijn. Het ondersteunt bij het rondkomen bij een gemis waardoor je in het hier en nu meer veiligheid en vertrouwen in jezelf ervaart.

De geschiedenis is voltooid verleden tijd. Wat gebeurd is, is gebeurd. Toch ervaren veel mensen niet dat het verleden voorbij is. Sterker nog, voor veel mensen is het verleden een last die ze dagelijks met zich mee dragen.

Ervaringen kunnen we niet veranderen. Wat wel kan is de herinnering aan die ervaring veranderen. Wat kan helpen om minder of zelfs geen last meer te hebben van een negatieve ervaring. Zo kun je het verleden wel blijven herinneren, er zelfs van leren en je hoeft er geen last meer van te hebben. Pffff, dat lucht op!

Last van een nare ervaring?

Ieder mens beleeft de hele dag door verschillende ervaringen. We nemen die ervaringen waar met onze zintuigen: zien, horen, voelen, ruiken en proeven. Vervolgens slaan we deze op in verschillende delen van ons geheugen. Beelden, geluiden en gevoelens op een andere plek. Ook het lijf slaat informatie op in onze lichaamscellen. 

Functies van het brein.

Een voorbeeld van een positieve ervaring is het krijgen van een compliment. Of stel je eens voor dat je ineens smoorverliefd wordt op iemand. Een top ervaring zeker als de vonk wederzijds overslaat. Ervaringen kunnen ook neutraal of negatief zijn. Een klein beetje negatief zoals een trein die vertraging heeft terwijl je toch nog op tijd op je afspraak komt. En helaas overkomt je soms ook een traumatische ervaring waarvan de impact nog lang kan blijven doorwerken. Dat kan fysiek, emotioneel en mentaal zijn. Bij dat emotionele en mentale stuk kan een coach met de juiste ‘tools’ veel voor je betekenen.

Ervaring als hulpbron.

In opleidingen en ook tijdens coaching gebruik ik de positieve ervaringen die mensen hebben veelvuldig. Omdat ze een hulpbron zijn om mensen te ondersteunen om hun doelen te bereiken. En het ook fijn is om zelf bewust je stemming te kunnen sturen. Bijvoorbeeld omdat je meer zelfvertrouwen wil ervaren bij een examen of een sollicitatie gesprek dat er aan zit te komen.

Wat leer je van een ervaring?

Veel mensen herinneren zich overigens vaak de negatieve ervaringen beter dan de positieve. Hoe zit dat bij jou? Met name als je stemming negatief is dan komen ook meer de negatieve herinneringen op. Dan kan het heel behulpzaam zijn om met je ‘spaarbank boekje’ van positieve herinneringen de balans weer te herstellen.

Ervaring als probleem.

Mensen komen onder andere bij een coach als ze langdurig last hebben van een negatieve ervaring. Soms jarenlang. Vaak denken mensen dat de ervaring het probleem is. Dat is niet zo. Immers, de ervaring is voorbij. Het probleem zit in de manier waarop je de ervaring in jouw geheugen hebt opgeslagen en hoe je deze telkens opnieuw aan jezelf re-presenteert.

Neem als voorbeeld dat twee personen vijf jaar geleden betrokken zijn geweest bij een auto ongeval. Hoe komt het dan dat de ene persoon daar totaal geen last meer van heeft? Terwijl de andere persoon er nog regelmatig aan denkt, bang is om opnieuw in de auto te stappen of misschien zelfs wel helemaal niet meer auto durft te rijden. Het ongeluk was voor allebei de personen hetzelfde alleen de manier waarop ze het ongeluk vijf jaar later aan zich zelf re-presenteren is verschillend.

Herinneringen veranderen.

Het goede nieuws is dat je herinneringen kunt veranderen. Je kunt die ervaring van het ongeval vanuit verschillende perspectieven bekijken waardoor het een andere betekenis krijgt. Kijk je de film terug door je eigen ogen dan krijg je hele andere informatie dan dat je bijvoorbeeld het perspectief inneemt van een toeschouwer die naar een film kijkt. Je hebt dan meer afstand en meer overzicht. Dat geeft vaak andere informatie en ideeën om het volgende keer anders te doen. 

Een mooi voorbeeld om veilig auto te rijden is onder andere het oefenen met een brede blik. Sommige mensen krijgen in de auto last van 'tunnel visie' waardoor ze maar een gedeelte waarnemen van wat er te zien is.

Links meer overzicht met een brede blik

Het mooie is dat als je achteraf een ervaring vanuit meerdere perspectieven bekijkt je er meestal ook iets van leert waardoor je er wijzer van wordt. Want wijsheid ontstaat door te reflecteren op ervaring. Waardoor je er in de toekomst je voordeel mee kunt doen. In die zin heeft de ervaring dan ook zin gehad en wordt het makkelijker om de emotie van die ervaring los te laten.

Wat is de winst van de pijn?

Wat ook kan is het veranderen van het beeld en het geluid die bij de herinnering hoort. Beeld en geluid is samengesteld uit kleinere elementen die ook wel submodaliteiten genoemd worden. Beeld kan bijvoorbeeld stilstaan of bewegen, groot of klein zijn, kleur hebben of zwart-wit, helder of vaag en zo zijn er nog veel meer onderscheidingen te maken.

Heb jij ergens wel eens als een berg tegenop gezien? Of een blok aan je been ervaren? Meer hierover lees je in mijn blog over ‘de kracht van beeldspraak’. Als je ergens als een berg tegen opziet dan is dat natuurlijk geen klein miniatuur bergje op 30 meter afstand. In je denkbeeldige re-presentatie van het probleem staat het waarschijnlijk groot en pontificaal voor je. Daarom heb je er ook last van. Gelukkig, hier is iets aan te doen. Zodat je weer lucht krijgt, je stemming vermogender wordt en je een plan kunt maken om het probleem op te lossen.

Voorbeelden:

Casus I.

“Het meisje is een jaar of zes en ze zit op de achterbank van de auto. Haar vader zit achter het stuur en haar moeder zit naast hem. Na een familiebezoek zijn ze op weg naar huis. Het is herfst en laat op de avond. Het is pikkedonker op de onverlichte tweebaansweg. 

Ineens ziet het meisje tussen haar ouders door twee koplampen opdoemen. De lampen komen snel dichterbij en dan gebeurt alles in een flits. In haar herinnering was het alsof een haas in de koplampen van een auto kijkt.  Ze wordt verblindt door het licht. Ineens wordt er hard geremd, gegild en er volgt een knal. Wonderwel brengt iedereen het er levend vanaf. 

Wat creëert een angsthaas?

Inmiddels is het meisje van zes een volwassen vrouw van in de veertig. Het ongeluk kan ze zich nog als de dag van gisteren herinneren. Ondanks die ervaring heeft ze de moed gehad om auto te leren rijden. In de auto stappen is voor haar geen probleem zolang ze maar zelf de controle heeft. Zelf rijden is prima maar bij een ander in de auto stappen doet ze niet. Pas na vele jaren heeft ze uiteindelijk voldoende vertrouwen opgebouwd om bij haar vriend mee te rijden. Hij is de enige die ze genoeg vertrouwd, ook al zit ze zelfs bij hem niet volledig ontspannen in de auto.

In een coach sessie kan ze zich de herinnering levendig terughalen. Met behulp van Integral Eye Movement Therapy wordt het beeld van de koplampen die in het donker op haar afkomen steeds vager, het beeld komt meer op afstand te staan en wordt kleiner en tot slot wordt het beeld ook nog vager en verandert de locatie van recht voor haar naar de zijkant. Op de vraag van mij om het beeld opnieuw te herinneren lukt het haar niet meer om het in de oude staat terug te krijgen. Het beeld is voorgoed veranderd. 

Zit jij ontspannen in de auto?

Later koppelt ze terug dat ze veel rustiger in de auto zit. En ze ook bij andere mensen durft mee te rijden. De re-presentatie, de manier waarop ze die ervaring van het zesjarige meisje zich herinnert, is voorgoed veranderd”. 

Wat is Integral Eye Movement Therapy.

Integral Eye Movement Therapy (IEMT) is een vorm van trauma verwerking via de oogpatronen. Het heeft raakvlakken én werkt anders dan EMDR wat ook vaak succesvol wordt gebruikt. IEMT beïnvloedt de manier waarop je herinneringen aan jezelf representeert. Het is een snelle en effectieve manier van  trauma verwerking. De herinnering aan de ervaring blijft op zichzelf aanwezig. Het beeld en geluid verandert en de ‘lading’ die aan deze herinnering was gekoppeld die gaat er bij een succesvolle sessie vanaf. Waardoor er rust komt en de ervaring  in het hier en u geen probleem meer is.

Casus II.

Twee vriendinnen zitten in de auto op weg naar het bos om een wandeling te maken. Ze rijden in de polder en zijn gezellig in gesprek. Aan het eind van de weg loopt deze omhoog een dijk op. Daar willen ze linksaf op weg naar hun bestemming. Wat ze tijdens het oprijden van de dijk nog niet kunnen zien is dat er van rechts een bestelbusje hard komt aanrijden. De dijk loopt daar in een bocht en al omhoog kijkend zien ze het busje pas op het laatste moment aankomen. Tja, een ongeluk zit in een klein hoekje. Gelukkig loopt het ook hier goed af. Wel de nodige blikschade maar ze zijn gelukkig goed verzekerd. De schrik zit echter nog in het lijf.

Vanaf dat moment zit de bestuurster niet meer rustig in de auto. De angst om weer opnieuw in de ‘fout’ te gaan zit er goed in. Ze komen samen op bezoek en vertellen mij het hele verhaal. Ik teken de situatie op een flip-over om goed te begrijpen wat de feiten precies zijn. En tegelijkertijd is het een mooie manier voor de vrouwen om alvast wat afstand te nemen van deze nare ervaring.

Ik besluit een trauma oefening te doen die als het ware ‘de film terugdraait’. In het kort komt het erop neer dat ik ze vraag naar een moment vlak voor het ongeluk waarop alles nog veilig en oké was. Vervolgens vraag ik ze naar een moment vlak na het ongeluk waarop ook alles veilig en oké was. Na het installeren van wat hulpbronnen laat ik de vrouwen de ‘film’ van de gebeurtenis een paar keer heen en weer spoelen tussen de beide oké punten. 

De film gaat eerst in zwart-wit zonder geluid versneld vooruit en daarna in kleur met geluid versneld achteruit. Ook het geluid gaat in zijn 'achteruit' en je kunt je waarschijnlijk wel voorstellen dat dat heel gek klinkt. Het effect daarvan is dat de herinnering aan deze ervaring zoals deze in eerste instantie is opgeslagen voorgoed wordt veranderd. De herinnering blijft, de 'film' die in gedachten steeds opnieuw werd afgespeeld is veranderd en de negatieve lading is eraf. Vanaf dat moment zit ze weer rustig in de auto.

Opnieuw regie nemen.

Let maar eens op hoe filmmakers gebruik maken van muziek of geluiden die de spanning verhogen. Wanneer ze het beeld uitzoomen of juist inzoomen. Het verschil in effect is mega groot. Voor een lezing aan psychologie studenten heb ik eens een spannend moment uit de film Jaws laten zien. Daarna heb ik hetzelfde moment laten zien maar dan teruggespoeld. Met daaronder geen spannend muziekje maar een circus muziekje. Ik kan je verzekeren dat de tweede versie een stuk minder spannend is. Het filmpje plaats ik hieronder. Vanwege de filmrechten kan ik de aanpassing ervan hier niet laten zien. En je kunt er zelf wel mee 'spelen'. 

Kijk het filmpje nog een tweede keer. Daarbij maak je het beeld zo klein mogelijk en je zet het geluid uit. Zet een vrolijk reggae muziekje op en ga zo ver als mogelijk is op afstand van jouw beeldscherm staan. Als je een beetje handig bent in video-editen dan kun je de film zelfs achterwaarts laten spelen. Met een miniatuur klein scherm en dat vrolijke muziekje. Ik weet zeker dat je de scene dan veel minder spannend gaat vinden. Zo zijn er in de trauma oefening die ik heb gedaan met de twee vriendinnen 27 aanpassingen gedaan om geen last meer te hebben van de nare ervaring. 

Het is goed om je te realiseren dat jij de regisseur en hoofdrol speler bent in jouw leven. En dat je kunt leren om de beelden en geluiden in jouw geheugen te veranderen. Ons brein is nog veel ingenieuzer dan de duurste computer en video editing programma’s. Het vraagt wel bewustwording om te leren herkennen hoe je herinneringen opslaat én hoe je deze kunt veranderen. En bij een sterk negatieve of zelfs traumatische ervaring is het handig om daar hulp van een professional bij in te schakelen.